Mfahamu kiundani Pele, aliufanya mchezo wa soka upendwe zaidi

Bobby Charlton alisema kuwa soka huenda “ilibuniwa kwa ajili yake”.

Bila shaka, watoa maoni wengi wanamwona kama sogora  bora zaidi wa mchezo mzuri.

Ustadi wa Pele na kasi ya kusisimua iliambatana na usahihi mbaya mbele ya lango.

Shujaa wa kitaifa katika nchi yake ya asili ya Brazil, alikua gwiji  wa kimataifa wa michezo.

Na, nje ya uwanja, alifanya kampeni bila kuchoka kuboresha hali kwa watu walionyimwa zaidi katika jamii.

  Nyota mchanga

Edson Arantes do Nascimento alizaliwa tarehe 23 Oktoba 1940 huko Tres Coracoes, mji ulioko kusini-mashariki mwa Brazili.

Cheti chake cha kuzaliwa kinasema alizaliwa tarehe 21 Oktoba, lakini Pele alisisitiza kwamba haikuwa sahihi: “Nchini Brazil hatuna wasiwasi sana kuhusu usahihi.”

Alipewa jina la mvumbuzi, Thomas Alva Edison, kwa sababu, kulingana na Pele, umeme ulifika nyumbani kwake kabla tu ya  kuwasili kwake.

Baadaye wazazi wake waliondoa “i” kutoka kwa jina lake.

Alikulia katika umaskini wa kadiri katika jiji la Bauru, na alichangia mapato ya familia kwa kupata kazi za muda katika mikahawa ya ndani.

Baba yake alimfundisha kucheza mpira wa miguu, lakini familia haikuweza kumudu mpira – kwa hivyo Pele mchanga mara nyingi alipiga soksi iliyokunjwa barabarani.

  Kwa urahisi  alikuwa ‘Pele’

Ilikuwa shuleni ambapo kwa mara ya kwanza aliitwa Pele na marafiki zake, ingawa hakuna yeye, wala yeyote kati yao, anayejua maana yake.

Hakuwahi kupenda sana jina hilo la utani, akihisi kwamba lilisikika sana

Alianza kuchezea timu kadhaa za mitaa za alipokuwa katika ujana wake.

Soka ya ndani ilikuwa imeanza kuwa maarufu katika eneo hilo, na Pele kijana alifurahia mabadiliko ya uchezaji.

“Niliichukua kama samaki majini,” alisema baadaye. “Ni haraka sana kuliko mpira wa miguu kwenye nyasi – unapaswa kufikiria haraka sana.”

Pia aliongoza vijana wa Bauru Athletic Club kwenye mashindano matatu ya vijana ya serikali, akijidhihirisha kama talanta angavu.

Mnamo 1956, mkufunzi wake, Waldemar de Brito, alimchukua hadi jiji la bandari la Santos kufanya majaribio katika Santos FC, timu ya kulipwa.

De Brito alikuwa tayari ameshawishika na uwezo wa mshikaji wake, akijivunia kwa wakurugenzi wa Santos kwamba Pele angekuwa mwanasoka bora zaidi duniani.

Pele aliishi zaidi ya majigambo hayo, hivyo kumvutia Santos ambaye alimpa mkataba Juni 1956. Alikuwa na umri wa miaka 15 tu.

Mfungaji bora

Mwaka mmoja baadaye, alichaguliwa kwa timu ya wakubwa ya Santos na akafunga bao la kwanza kati ya mabao yake mengi katika mechi yake ya ufunguzi.

Kwa haraka alipata nafasi ya kuanzia kwenye kikosi na katika mwaka wake wa kwanza akawa mfungaji bora wa ligi.

Miezi 10 tu baada ya kusajiliwa kama mtaalamu, Pele aliitwa na timu ya taifa ya Brazil.

Alianza mechi yake ya kwanza ya kimataifa dhidi ya Argentina katika uwanja wa Maracana, ambapo Brazil ilipoteza kwa mabao 2-1.

Bao lao lilifungwa na Pele mwenye umri wa miaka 16, na kumfanya kuwa mchezaji mdogo zaidi kufunga katika mechi ya kimataifa.

Matumaini yake ya kuichezea Brazil katika Kombe la Dunia la 1958 yalionekana kupotea alipopata jeraha la goti.

Lakini wachezaji wenzake walishinikiza uongozi kumchagua na akacheza mechi yake ya kwanza ya Kombe la Dunia dhidi ya USSR.

Mabao matatu

Bila shaka, alikuwa mchezaji mwenye umri mdogo zaidi kufunga bao la Kombe la Dunia, akifunga moja dhidi ya  Wales katika robo fainali.

Katika nusu fainali, Brazil walikuwa wanaongoza kwa mabao 2-1 dhidi ya Ufaransa wakati Pele alipofunga mabao matatu katika  kipindi cha pili na kuweka mechi pasi na shaka.

Ilionekana kuwa hangeweza kufanya kosa kwani alifunga mabao mawili mbele ya Sweden kwenye fainali, Brazil iliposhinda 5-2.

Huko Brazil, Pele aliisaidia Santos kushinda shindano la ligi kuu ya Sao Paulo mnamo 1958, na alimaliza msimu kama mfungaji bora.

Mnamo 1962, kulikuwa na ushindi maarufu dhidi ya mabingwa wa Uropa Benfica.

Hat-trick ya Pele mjini Lisbon iliizamisha timu hiyo ya Ureno na kupata heshima ya kipa wao Costa Pereira.

“Nilifika nikitarajia kuacha mtu mkubwa,” alisema. “Lakini niliondoka nikiwa na hakika kwamba nilitenduliwa na mtu ambaye hakuzaliwa kwenye sayari moja na sisi wengine.”

Hazina ya taifa

Kulikuwa na tamaa katika Kombe la Dunia la 1962, hata hivyo, wakati jeraha katika mchezo wa mapema lilimweka nje Pele kwa mashindano yote.

Hilo halikuzuia msururu wa klabu tajiri zikiwemo Manchester United na Real Madrid kujaribu kumsajili mwanasoka huyo ambaye tayari alikuwa anatajwa kuwa mwanasoka bora zaidi duniani.

Kwa kushtushwa na wazo la nyota wao kwenda ng’ambo, serikali ya Brazil ilimtangaza “hazina ya kitaifa” ili kumzuia kuhamishwa.

Kombe la Dunia la 1966 lilikuwa jambo la kutamausha sana kwa Pele na Brazil. Pele alilengwa na akachezewa vibaya sana, haswa katika mechi dhidi ya Ureno na Bulgaria.

Brazil ilishindwa kusonga mbele zaidi ya raundi ya kwanza, na majeraha ya Pele kutokana na jinsi alivyokabwa na kuvimilia mapigo  hatua iliyomaanisha hangeweza kucheza kwa kiwango bora.

Kurudi nyumbani, Santos ilikuwa katika hali mbaya na Pele alianza kutoa mchango mdogo kwa upande wake.

Timu kubwa zaidi

Mnamo 1969, Pele alikuwa anakaribia miaka 30, na kusita kujitolea kuichezea Brazil katika Kombe la Dunia la 1970 huko Mexico.

Pia alilazimika kukabiliwa na uchunguzi wa udikteta wa kijeshi wa nchi yake ambao walimshuku kwa kuhurumia mrengo wa kushoto.

Mwishowe, alifunga mabao manne katika mechi ambayo ilikuwa mara yake ya mwisho kucheza Kombe la Dunia, kama sehemu ya timu ya Brazil inayozingatiwa kuwa timu kubwa zaidi katika historia.

Wakati maarufu zaidi ulikuja kwenye mchezo wa kundi dhidi ya England. Bao lake la kichwa lilionekana kulenga wavu hadi Gordon Banks alipoondoa “kwa uokoaji wa karne”.

Licha ya hayo, ushindi wa Brazil wa mabao 4-1 dhidi ya Italia kwenye fainali uliwawezesha kutwaa kombe la Jules Rimet milele kwa kulitwaa mara tatu. Pele, bila shaka, alikuwa amefunga.

Mechi yake ya mwisho kwa Brazil ilikuja tarehe 18 Julai 1971 dhidi ya Yugoslavia huko Rio, na alistaafu kutoka kwa klabu ya soka ya Brazil mwaka 1974.

Miaka miwili baadaye alisaini New York Cosmos. Akiwa amepita ubora wake, jina lake pekee liliinua sana hadhi ya soka nchini Marekani.

Balozi

Mnamo 1977, klabu ya zamani ya Pele ya Santos ilicheza na Cosmos katika mchezo uliouzwa kuashiria kustaafu kwake. Alicheza nusu moja na kila upande.

Tayari mmoja wa wanamichezo wanaolipwa zaidi duniani, Pele aliendelea kuwa mashine ya kutengeneza pesa baada ya kustaafu.

Alijihusisha na uigizaji, akitokea pamoja na Sylvester Stallone na Michael Caine katika filamu ya 1981, Escape to Victory.

Alikuwa na mikataba kadhaa ya udhamini na ridhaa, jina lake bado likiwa na sauti kubwa ulimwenguni kote.

Mwaka 1992, aliteuliwa kuwa balozi wa Umoja wa Mataifa wa ikolojia na mazingira, na baadaye akafanywa kuwa balozi mwema wa UNESCO.

Miaka mitano baadaye, alifanywa kuwa Kamanda wa heshima wa Knight wa Dola ya Uingereza katika sherehe katika Jumba la Buckingham.

Baada ya kuteuliwa kuwa Waziri wa Michezo na Rais wa Brazil Fernando Henrique Cardoso mwaka wa 1995, Pele alichukua nafasi kubwa katika majaribio ya kumaliza rushwa katika soka ya Brazil. Sheria ya Pele – iliyopitishwa mwaka wa 1998 – ilipewa sifa ya kufanya utawala wa kisasa wa mchezo huo nchini.

Lakini aliacha nafasi yake ya Unesco baada ya yeye mwenyewe kutuhumiwa kwa vitendo vya rushwa, ingawa hakuna ushahidi uliopatikana.

Na alichangia pakubwa katika ombi la mafanikio la Rio de Janeiro kwa Michezo ya Olimpiki ya 2016, akionekana kwenye kikao cha kufunga Michezo ya London ya 2012 kwa kukabidhi Rio.

Mnamo 2005, alipokea tuzo ya mafanikio ya maisha katika hafla ya BBC ya Mwanamichezo Bora wa Mwaka.

Pele alifunga ndoa na Rosemeri dos Reis Cholbi mwaka wa 1966, na wenzi hao walikuwa na binti wawili na mtoto mmoja wa kiume. Walitalikiana mwaka wa 1982, baada ya Pele kuhusishwa na mwanamitindo na nyota wa filamu Xuxa.

Alifunga ndoa kwa mara ya pili na mwimbaji, Assiria Lemos Seixas. Wenzi hao walikuwa na mapacha lakini baadaye walitengana.

Mnamo 2016, alifunga ndoa na Marcia Cibele Aoki, mfanyabiashara wa Kijapani na Brazil, ambaye alikutana naye kwa mara ya kwanza mnamo 1980.

Kulikuwa na madai kwamba watoto wengine walikuwa wamezaliwa katika mahusiano yake ya pembeni, lakini nyota huyo alikataa kabisa kuwakubali.

Katika miaka ya hivi karibuni, nyota huyo alikuwa akikabiliwa na shida za kiafya mara kwa mara. Mnamo Septemba 2021 aliondolewa uvimbe kwenye utumbo wake na alikuwa akipokea matibabu ya kemikali kwa zaidi ya mwaka mmoja kabla ya kifo chake.

Lakini alikabiliana na changamoto hizo kwa ucheshi mzuri wa kawaida. Katika chapisho la Instagram kabla ya kuingia hospitalini kwa mara ya mwisho mnamo Novemba 2022, nyota huyo alitania kwamba alikuwa akitembelea “ziara yake ya kila mwezi”.

Pia aliwashukuru waandaaji katika Kombe la Dunia la Qatar, ambapo jengo liliangaziwa na maneno: “Pona Haraka, Pele.”

  Chapa ya kimataifa

Jina la Pele linatambulika papo hapo na  hata wale wasiopenda au kuvutiwa na soka

Wakati fulani alitania kwamba kulikuwa na chapa tatu tu za kimataifa: Jesus, Coca Cola na Pele.

Alikuwa mmoja wa watu adimu ambao walivuka mchezo wake na kujulikana kote ulimwenguni.

Katika maisha ya baadaye, alijitahidi kushinda madhara ya operesheni ya nyonga: kuonekana kwenye kiti cha magurudumu na mara nyingi hakuweza kutembea.

Lakini katika enzi zake za ujana,  umahiri wa mchezo wake  ulileta furaha kwa mamilioni; talanta yake ya kuzaliwa ilimfanya aheshimiwe na wachezaji wenzake na wapinzani  kwa njia sawa.

Mshambulizi mkubwa wa Hungary Ferenc Puskas alikataa hata kuainisha Pele kama mchezaji tu. “Pele alikuwa juu ya hapo,” alisema.

Lakini ni Nelson Mandela ambaye pengine alitoa muhtasari wa kile kilichomfanya Pele kuwa nyota wa aina hiyo.

“Kumtazama akicheza ilikuwa kutazama furaha ya mtoto pamoja na neema ya ajabu ya mwanamume.”